دانلود مقاله تاریخچه کامل تبریز

موقعیت جغرافیایی تبریز :
تبریز یکی از قدیمی ترین و مهمترین شهرهای ایران و مرکز استان آذربایجان شرقی در « ۳۸ درجه و ۸ دقیقه عرض شمالی و ۴۶ درجه و ۱۵ دقیقه طول شرقی بر گوشه شمال شرقی دشتی به وسعت ۳۰۰۰ کیلومتر مربع ، به ارتفاع تقریبی ۱۳۵۰ متر از سطح دریا قرار گرفته است . این دشت محصور در میان کوه ها و تپه ها با شیب ملایمی تا دریاچه ارمیه ارومیه در مغرب ادامه می یابد . بلندترین کوه نزدیک به تبریز سهند . به احتمال اسنوند مذکور در اوستا ۔ است که در ۵۰ کیلومتری جنوب آن قرار گرفته است . … بین سهند و تبریز تپه هایی به ارتفاع ۵۰۰-۶۰۰ متر پراکنده شده که یانیق داغ ( کوه سوخته ) ، خوانده می شوند » . ( تبریز از شمال به شهرستان مرند و اهر ، از جنوب به شهرستان مراغه و هشترود ، از مشرق به شهرستان سراب و میانه و از مغرب به دریاچه ارومیه محدود است » (خاماچی ، فرهنگ جغرافیای آذربایجان شرقی ، ۱۳۷۰ ، ص ۲۵۷).

« شمال این بلده ( تبریز ) ، متصل به کوه معروف به سرخاب ، و خانه ها تا به اصل جبل رسیده ، این کوه خشک و همه آن سنگ و مواد معادن بی فایده و نفع است … مشرق این شهر با بعضی از سلسله های کوه سرخاب بسته و منتهی به جبال رفيعه و عقبه مشهور شبلی است .

مغرب تبریز گشاده است و منظر آن دریای « خنجست » ( چیچست ، که اکنون « شها » شاهی نویسند و بنام روستای کوچک که بدان عقبه است ، شاهی گویند » . ( نادر میرزا ، تاریخ و جغرانی دارالسلطنه تبریز ، ۱۳۷۳ ، ص ۴۳ .)

تبریز در گوشه شرقی جلگه و ، رسوبی همواری واقع شده که مساحت تقریبأ ( ۵۵ × ۳۰ ) کیلومتر مربع می باشد . این جلگه شیب ملایمی بسوی ساحل شمال شرقی دریاچه ارمیه ارومیه دارد و بوسیله چند رودخانه آبیاری می شود که مهمترین آنها آجی چای ( تلخه رود ) است که از سمت جنوب غربی کوه ساواکر سولات ( سبلان سرچشمه می گیرد ، و پس از عبور از محاذات قراجه داغ یعنی حد شمالی تبریز ، وارد جلگه شده از شمال غربی شهر میگذرد ، مهرانرود ( میدان چائی کنونی ) که در وسط شهر جاری است از سمت چپ به تلخ رود ملحق می شود . ارتفاع اطراف مختلف تبریز را طبق جغرافیائی روسی میتوان ۱۳۵۰ تا ۱۵۰۰ متر دانست » . (مینورسکی ، تاریخ تبریز ، ۱۳۳۷ ، صص ۲-۳).

در مورد جلگه تبریز ، در مجله « صفه » ، نشریه دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی ، تهران ، آمده است : « جلگه تبریز به جز قسمت غربی ، در میان دیوارهای مرتفع کوهستان های منطقه . است و به صورت کاسه ای مثلث گونه از شرق و غرب بسط یافته است . رشته کوه میشو در شمال غربی ، کوه مورو و ارتفاعات عون بن علی در شمال ، رشته کوه قره داغ در شمال شرقی ، ارتفاعات « نرمیق » در شرق ، رشته کوه بزغوش در جنوب شرقی و دامنه های سهند در جنوب ، مرزهای طبیعی این جلگه را تشکیل می دهد . شیب عمومی جلگه از سوی ارتفاعات به جانب مرکز دشت و محور آجی چای و نهایتا به سمت غربی و اراضی پست حاشیه دریاچه ارومیه است . این شهر در موقعیت چهارراهی سرزمین تاریخی آذربایجان و در جلگه مرتفع تبریز قرار دارد که از مستعدترین جلگه های این سرزمین بشمار می رود و قریب به ۳۰۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد . (محمد زاده ، « مجله صفه » ، ۱۳۷۸ ، س ۹ ، ش ۲۹ ، ص ۷۵).